De effecten van pijnstillers zijn afhankelijk van het soort pijnstiller. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen enkelvoudige niet-narcotische pijnstillers, zware narcotische pijnstillers en combinatiepreparaten.
Enkelvoudige niet-narcotische pijnstillers (paracetamol, acetylsalicylzuur en ontstekingsremmers) worden gebruikt bij matige pijn zoals hoofdpijn, menstruatiepijn, spierpijn, tandpijn en dergelijke. Ze stoppen de overdracht van pijnprikkels in zenuwuiteinden op de plaats van de pijn.
Paracetamol is eerste keus bij matige pijn. De stof werkt pijnverminderend en koortsverlagend.
Acetylsalicylzuur (aspirine) helpt bij pijn en werkt ook ontstekingsremmend. Een mogelijke bijwerking is maagirritatie.
Ibuprofen is een ontstekingsremmende pijnstiller. Dit soort pijnstillers wordt ook wel NSAID genoemd. Het werkt pijnstillend, ontstekingsremmend en koortsverlagend. Het is te gebruiken bij pijn waarbij ook sprake is van een ontsteking, zoals bij gewrichtspijn.
Zware, narcotische pijnstillers zijn afgeleid van of verwant aan morfine (een opiaat, net als heroïne).
Ze worden gebruikt bij hevige pijn die niet gestild kan worden met lichte pijnstillers (bijvoorbeeld pijn na een operatie, een hartaanval of een verwonding). Ze worden ook gebruikt bij terminale aandoeningen zoals kanker.
Combinatiepreparaten combineren bijvoorbeeld acetylsalicylzuur of paracetamol met vitaminesupplementen, met cafeïne, of met een zwakkere narcotische pijnstiller zoals codeïne.
Het is niet bewezen dat ze beter werken dan enkelvoudige pijnstillers. Bovendien is de kans op bijwerkingen groter en is het moeilijker te doseren.
